بیماری صبحگاهی یا ویار
ویار یا بیماری صبحگاهی چیست؟تقریباً سه چهارم زنان حامله در سه ماهه اول حاملگی خود از تهوع (و بعضی اوقات استفراغ) رنج می برند.
این وضیعت که بیماری صبحگاهی یا ویار خوانده می شود در بعضی از زنان صبح ها بدتر بوده و با گذشت روز بهتر می شود. ولی بیماری صبحگاهی در هر زمانی از روز می تواند بروز کند. تهوع معمولاً در حدود هفته ششم شروع می شود ولی می تواند زودتر و در هفته چهارم نیز شروع شود.
تهوع معمولاً در طول ماه بعد شدیدتر می شود. حدود نیمی از زنان مبتلا به بیماری صبحگاهی در حدود هفته ?? کاملاً بهبود می یابند. در باقی موارد، این مشکل در اکثر زنان یک ماه دیگر یا کمی بیشتر نیز طول می کشد، هر چند ممکن است در ادامه حاملگی دوباره بروز کرده و تا آخر حاملگی ادامه یابد.
علت بیماری صبحگاهی
علت تهوع در دوران حاملگی دقیقاً مشخص نیست ولی احتمالاً ناشی از تغییرات فیزیکی زیادی است که در بدن زن حامله رخ می دهد
بعضی از احتمالات عبارتند از:
افزایش سریع هورمون hCG در اوایل حاملگی. مشخص نیست که این هورمون چگونه باعث بروز تهوع می شود ولی زمانبندی افزایش آن با وضعیت تهوع جور در می آید. درست در زمانی که میزان این هورمون در بدن به بالاترین مقدار خود می رسد تهوع نیز به حداکثر می رسد. تصور بر این است که استروژن نیز ممکن است در این زمینه نقش داشته باشد.
افزایش حس بویایی و حساسیت به بو. این وضعیت نسبتاً شایع بوده و مکن است از عوارض افزایش سریع میزان استروژن در بدن باشد.
حساسیت دستگاه گوارش. دستگاه گوارش بعضی زنان به تغییرات در اوایل حاملگی حساس تر است. حتی در یک مطالعه، رابطه ای میان هلیکوباکتر پیلوری (باکتری که سبب زخم معده می شود) و تهوع شدید در زمان حاملگی دیده شده است، هر چند علت این رابطه مشخص نیست.
ممکن است شنیده باشید که بیماری صبحگاهی ناشی از کمبود ویتامین B است. با اینکه به نظر می رسد مصرف ویتامین B تکمیلی بصورت قرص در بسیاری از زنان حامله به کاهش تهوع کمک می کند، ولی این بدان معنا نیست که آنها کمبود ویتامین B دارند. در واقع، حداقل در یک مطالعه نشان داده شده است که هیچ تفاوت معناداری از نظر سطح ویتامین B6 میان زنان دچار بیماری صبحگاهی و دیگر زنان حامله وجود ندارد. علت تأثیر ویتامین B6 بر کاهش تهوع مشخص نیست. شواهدی نیز دال بر این مطلب وجود دارد که مصرف مولتی ویتامین در زمان لقاح تخمک و اسپرم و اوایل حاملگی به جلوگیری از بیماری صبحگاهی شدید کمک می کند که البته علت این مسئله نیز مشخص نیست.
بعضی محققین این نظریه را مطرح کرده اند که بعضی زنان از نظر روانی بیشتر مستعد تهوع و استفراغ در دوران حاملگی هستند و این مسئله یک پاسخ غیر طبیعی به استرس است. با این حال، شواهد محکمی دال بر تأیید این نظریه وجود ندارد. (البته تهوع و استفراغ دائمی خود می تواند عاملی برای استرس بیشتر باشد!)
آیا احتمال تهوع در بعضی زنان بیشتر است؟
احتمال تهوع و استفراغ در زمان حاملگی در شرایط زیر بیشتر است:
حاملگی دو قلو یا چند قلو. علت آن ممکن است مقادیر بالاتر hCG یا هورمون های دیگر در بدن باشد. احتمال شدیدتر بودن تهوع و استفراغ نیز در این صورت وجود دارد. البته این مسئله قطعی نیست و بعضی زنان که حاملگی دوقلو یا چند قلو دارند اصلاً تهوع ندارند.
وجود تهوع و استفراغ در حاملگی های قبلی
وجود سابقه تهوع و استفراغ بعنوان عارضه مصرف قرص های ضد بارداری. علت این مسئله ممکن است پاسخ بدن به افزایش سطح استروژن باشد.
سابقه استعداد به بیماری حرکت (motion sickness)
استعداد ژنتیکی تهوع حاملگی. در صورتیکه مادر یا خواهرتان بیماری صبحگاهی شدید داشته اند احتمال ابتلای شما بیشتر است.
سابقه سردردهای میگرنی
آیا تهوع بر روی جنین تأثیر دارد؟
تهوع خفیف و استفراغ گهگاهی که معمولاً در بیماری صبحگاهی وجود دارد تا زمانیکه مادر غذا را تحمل کند و مقادیر زیاد مایعات بنوشد تهدیدی برای سلامتی جنین نیست. از این گذشته، جنین در عمده زمان سه ماهه اول آنقدر کوچک است که به کالری چندانی نیاز ندارد. اگر مادر نتواند یک رژیم غذایی متعادل داشته باشد بد نیست که مولتی ویتامین مصرف کند. اگر آهن تهوع را بدتر می کند بهتر است از مولتی ویتامین هایی استفاده شود که دوز آهن آنها کم بوده و یا آهن نداشته باشند.
عدم افزایش وزن مادر در سه ماهه اول معمولاً اشکالی ندارد البته تا زمانیکه ناشی از غذا نخوردن نباشد و مایعات به اندازه کافی مصرف شود. اشتهای مادر پس از گذشت این زمان بازگشته و وزنش افزایش خواهد یافت.
آیا نداشتن بیماری صبحگاهی به معنای افزایش احتمال سقط است؟
نه ضرورتاً . این واقعیت وجود دارد که بعضی مطالعات نشان داده اند که زنانی که کودکانشان سقط می شود کمتر دچار تهوع می شوند. (عدم تکامل کافی جنین یا جفت سبب پایین بودن هورمون های حاملگی شده و در نتیجه تهوع در این زنان کمتر است.) ولی بسیاری از زنان هم وجود دارند که حاملگی کاملاً طبیعی داشته و بعد از سه ماهه اول دیگر تهوع ندارند.
راه های کاهش تهوع بیماری صبحگاهی
همه روش هایی که در زیر گفته می شود بر شواهد محکم استوار نیستند، ولی شایعترین توصیه هایی هستند که معمولاً متخصصین زنان و ماماها به بیمارانشان می کنند.
از غذاها و بوهایی که سبب تهوع می شوند پرهیز کنید. اگر تقریباً همه چیز باعث تهوع می شود اشکالی ندارد که تنها چند غذای محدودی که مشکلی ایجاد نمی کنند مصرف شود حتی اگر تمام مواد غذایی لازم برای بدن را تأمین نکند. یک راه دیگر هم مصرف غذاهای بیمزه و یا گرم نکردن غذا است تا بوی آن کمتر باشد.
سعی کنید همیشه مقداری شیرینی ساده مثل کلوچه کنار تخت خود داشته باشد. هنگامی که از خواب بیدار می شوید یکی دو تا بخورید و قبل از بلند شدن از جایتان ?? تا ?? دقیقه دراز بکشید. داشتن این شیرینی ها کنار تخت ممکن است در صورتیکه که نصف شب با حالت تهوع از خواب بیدار شوید هم کمک کننده باشد.
وعده های غذاییتان را کوچک و متعدد کنید تا معده تان هیچوقت خالی نباشد. بعضی زنان معتقدند که کربوهیدرات ها در هنگام تهوع بهترین خوراکی هستند ولی یک مطالعه کوچک نشان داده است که غذاهای دارای پروتئین بالا احتمالاً اثر بهتری دارند.
از غذاهای چرب پرهیز کنید زیرا هضم آنها بویژه در حاملگی که تخلیه معده به زمان بیشتری نیاز دارد بیشتر طول می کشد. همچنین از غذاهای سنگین و چرب، تند، اسیدی و سوخاری شده نیز که می توانند باعث تحریک معده و دستگاه گوارش شوند پرهیز کنید.
سعی کنید مایعات را بین وعده های غذایی مصرف کنید. همچنین سعی کنید یکباره حجم زیادی مایع مصرف نکنید زیرا معده به این ترتیب پر شده و اشتهایتان برای خوردن غذا کم می شود. یک روش خوب این است که یک نوشیدنی را در طول روز جرعه جرعه بنوشید. اگر زیاد استفراغ می کنید از یک نوشیدنی ورزشی حاوی گلوکز، نمک و پتاسیم استفاده کنید تا الکترولیت های (املاح) از دست رفته جبران شوند.
سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید و اگر می توانید در طول روز چرتی بزنید. تماشای تلویزیون و یا رفتن به منزل یکی از دوستان یا بستگان راه خوبی برای مقابله با استرس بوده و حواس شما را از تهوعتان پرت می کند.
سعی کنید ویتامین هایی را که برایتان تجویز شده را همراه با غذا یا درست قبل از خواب بخورید. اگر آهن موجود در قرص های مولتی ویتامین تهوع شما را زیاد می کند از پزشکتان بخواهید که داروی شما را عوض کند.
از پزشک معالجتان در مورد ویتامین B6 بپرسید. علت بهتر شدن تهوع بر اثر مصرف ویتامین B6 دقیقاً مشخص نیست ولی مطالعات نشان می دهند که مصرف این ویتامین در بعضی زنان مؤثر بوده و در صورتیکه با دوز صحیح مصرف شود هیچ خطری ندارد. دوز معمول ویتامین B6 برای درمان بیماری صبحگاهی بین ?? تا ?? میلی گرم، سه بار در روز است ولی بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
اگر هیچیک از راه های فوق مؤثر نبود از پزشکتان بخواهید برایتان داروی ضد تهوع تجویز کند. توجه داشته باشید که مصرف هر گونه دارو در زمان حاملگی حتماً باید با نظر پزشک صورت گیرد بنابراین از مصرف خوسرانه دارو خودداری کنید.
استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی
اگر خانم حامله نتواند هیچ چیزی (حتی مایعات) را در معده برای ?? ساعت نگه دارد ممکن است به \”استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی (Hyperemesis Gravidarum)\” مبتلا شده باشد که درمان آن چندان ساده نیست. این عارضه هر چه سریعتر تشخیص داده شده و درمان شود احتمال بهبودش بیشتر است.
در این موارد بلافاصله به بیمار مایعات وریدی (سرم) داده می شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس برای کنترل الکترولیت های خون و اطمینان از عدم وجود بیماری های زمینه ای دیگر که سبب تهوع و استفراغ می شوند آزمایشاتی انجام می شود. بسته به مورد، بیمار ممکن است چند روز بستری شود تا راحت بتوان وی را از راه وریدی تغذیه کرد.
بسیاری از زنان با گرفتن مایع وریدی و جبران مایعات از دست رفته حالشان بهتر شده و می توان تهوع و استفراغ را در آنها با داروهای ضد تهوع کنترل کرد. در بعضی موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه یافته و بیمار مجبور است هر چند وقت یک بار در بیمارستان یا منزل از سرم استفاده کند. این عارضه در صورت عدم درمان می تواند منجر به از دست رفتن مزمن آب بدن، کاهش وزن، سوء تغذیه و عوارض دیگر برای مادر و کودک شود .
